اجزاي سازنده ساز ديوان

ساز ديوان با صداي روح نواز و ساختار چوبي زيبايش داراي اجزاي مختلفي است كه در موسيقي هاي سنتي از جمله غمگين ترين آھنگ ھاي كردي كرمانشاھي لاتي  هم بكار مي رود.  در ادامه هر يك را به اختصار شرح مي دهيم.

كاسه طنيني

به دليل بزرگي كاسه ساز ديوان، نميتوان آن را به صورت يكپارچه ساخت. اين كاسه به صورت چند تكه اي، با چسباندن قطعه هاي هلالي شكل چوب خم شده ساخته مي شود و از چوب درخت گردو، سرخ دار، گلابي و يا توت سياه ساخته شده است.

سيم ها

ديوان سازي با 7 سيم كه در سه رديف به صورت يك رديف سه سيمه، و دو رديف دو سيمه تقسيم بندي و كوك مي شود. دو سيم آن را «وا» مي نامند و سه سيم ديگر به طور هم صدا كوك مي شوند.

سيم هاي رديف سه سيمه در پايين باهم نواخته مي شوند و يكي از آن ها از جنس فنر است.

سيم هاي رديف دو سيمه در وسط نيز با هم نواخته مي شوند.

سيم هاي رديف دو سيمه در بالا نيز يك سيم از جنس فنر و يك سيم معمولي دارد.

و در هر رديف سيم ها به طور هم صدا كوك مي شوند.

گوشي

ساز ديوان به تعداد سيم هاي خود، داراي 7 عدد گوشي است. كه از جنس بلوط، شمشاد و درخت مَمرَز ساخته مي شود و تعداد چهار گوشي روي صفحه گوشي ها و ۳ گوشي در كناره ها قرار دارد.

دسته

ديوان داراي دسته اي بلند و چوبي از جنس درخت بلوط مي باشد. به دليل فشاري كه توسط انگشتان دست نوازنده، به ساز وارد مي شود بايد از استحكام بالايي برخوردار باشد. دسته ساز ديوان داراي ۲۴ پرده است كه به آساني جابجا مي شوند. دسته ساز هر قدر بلندتر باشد صداي آن بم تر است.

دستان

دستان ها بر روي دسته بسته مي شوند و معمولاً از جنس سيم هاي نايلوني مي باشند.

سيم گير و شيطانك

ما بين سرپنجه و دستان قطعه اي باريك و چوبي به نام شيطانك قرار دارد كه محل عبور سيم ها از روي آن است. به طوري كه سيم ها به آن گره مي خورند و سيم گير در انتهاي كاسه قرار مي گيرد.

خرك ساز

قطعه اي باريك با شيارهاي كم عمق مي باشد كه بر روي صفحه كاسه ديوان نصب شده است. كه موجب قرارگيري سيم ها با يك فاصله مشخص و كم از صفحه مي شوند. خرك سازهاي زهي اصولاً از جنس چوب، عاج فيل يا استخوان است.

نحوه نواختن ساز ديوان

ديوان توسط مضراب پلاستيكي نواخته مي شود و نوازنده در هنگام نواختن انگشت مياني خود را بر كاسه طنين مي زند.

كوك هاي ديوان

كوك ساز ديوان لا، ر، سل يا لا، ر، مي است. به صورت كلي كوك هاي ديوان را با كوك بوزوك يا كارا، كوك باغلاما، كوك مستزاد و كوك ميسكت مي شناسند.

نوازندگان معروف ديوان

اگرچه زادگاه ديوان ايران مي باشد، اما طرفداران بسياري در مناطق كردنشين كشورهاي همسايه دارد. اين ساز در رأس مراسم ها و آداب و رسوم اين اقليم ها قرار دارد. از معروفترين نوازندگان ساز ديوان مي توان به اورهان گنجه باي، شوان پرور، اردال ارزينجان، احمد كوچ، ديار درسيم، مراد كايا، چتين آكدنيز، دسكو هركي ، نشئت ارتاش، حسرت گؤل‌تكين، ارول پارلاك، عارف ساغ، كارل ساندرز، اركان اوغور، عثمان آكيول و... اشاره نمود.