هرآنچه كه بايد از سه تار بدانيد

سه تار، از سازهاي زهي مضرابي و مورد استفاده در خفن ترين آهنگ هاي كردي كرمانشاهي  (زخمه اي) مقّيد است كه در ساخت آن از چوب، فلز و زه يا نخ نايلون استفاده مي شود. سه تار را از خانواده تنبور دانسته اند و امروزه، در مقايسه، به تار نزديكتر است و معمولاً نوازندگان تار با نواختن سه تار نيز آشنا هستند. اين ساز را در حالت نشسته به صورت افقي روي ران پا قرار مي دهند، به نحوي كه دستۀ آن در طرف چپ و كاسه در طرف راست نوازنده  قرار مي گيرد. نوازنده سر انگشتان دست چپ را در طول دسته روي دستان ها حركت مي دهد و با ناخن انگشت سبابه دست راست به سيم ها زخمه ميزند. سه تار را به علت سبكي وزن، ايستاده هم مي توان نواخت.

كاسۀ طنيني سه تار:

كاسه، گلابي شكل و از جنس چوب است و روي دهانه آن، صفحه  چوبي قرار دارد. كاسه را گاه يك تكه و گاه از ترك هاي به هم متصل شده چوب مي سازند و به  منظور زيبايي گاه طرح هايي با صدف يا استخوان بر روي آن نصب مي كنند.

صفحۀ رو:

صفحۀ روي سه تار از جنس چوب است و معمولاً سوراخ هاي كوچكي روي آن ايجاد مي كنند كه خروج صدا را از كاسه طنيني ممكن مي سازند.

خرك سه تار :

خرك نيز از جنس چوب و به طول تقريبي ۴ سانتيمتر و ارتفاع تقريبي ۷ ميليمتر است و سطح زيرين مسطح آن بر روي صفحه قرار مي گيرد. روي خرك شيارهاي كم عمقي ايجاد مي كنند  كه سيم ها از روي آنها عبور مي كنند و از هم جدا نگه داشته مي شوند.

دسته سه تار :

دستۀ سـه تار در مقايسه با كاسه آن باريكتر است و به صورت لوله اي توپر به قطر تقريبي ۵/۲ و طول ۴۵ تا ۵۰ سانتيمتر از چوب ساخته مي شود. روي دسته (كه انگشت گذاري مي شود) مسطح و پشت آن نيم دايره است و دستان ها در طول دسته بسته مي شوند. دستۀ سـه تار از يك طرف به كاسه و از طرف ديگر به سرپنجه متصل است. گاه براي زيبايي تزييناتي با استخوان در طول دسته  صورت مي گيرد.

سرپنجه سه تار:

سرپنجه در ابتداي طول دسته و از جنس چوب است كه چهار عدد گوشي، دو به دو در طرفين آن قرار گرفته اند. گاه داخل سرپنجه را به طرف بيرون خالي مي كنند و سيم ها مثل سيم هاي تار بسته مي شوند. گاه نيز ممكن است سرپنجه در ادامه دسته توپر ساخته شود. در اين صورت سيم ها به طرف بيرون سرپنجه به دور  گوشي ها بسته مي شوند. 

گوشي ها:

گوشي ها از جنس چوب به صورت ميخ سر پهن ساخته مي شوند. انتهاي گوشي كه باريكتر است در قسمت توپر چوب سرپنجه فرو مي رود و قسمت پهن گوشي كه هنگام كوك كردن ساز در دستِ  چپ نوازنده به چپ و راست گردانده مي شود بيرون از سرپنجه است و سيم ها به دور انتهاي باريك آن پيچيده مي شوند. در اين صورت بين دسته و سرپنجه، چند ميليمتر بالاتر از شيطانك، زهي از جنس دستان ها چند دور روي سيم ها مي بندند تا از جابه جا شدن آنها از روي شيطانك جلوگيري شود.

همانطور كه گفته شد در ساخت بعضي سه تارها توي جعبه سرپنجه را خالي مي كنند و مثل تار،  يك سر وتر را به انتهاي گوشي كه در جعبه سرپنجه قرار دارد متصل مي كنند.  

شيطانك:

شيطانك قطعه چوب باريك و كم ارتفاعي است به عرض دسته و ارتفاع ۴ ميليمتر، با شيارهاي كم عمق كه بين دسته و سرپنجه قرار دارد و سيم ها هر يك از درون يكي از اين شيارها مي گذرند و به طرف گوشي مي روند.

دستان ها:

دستان ِ بندي سه تار درست مانند تار، و جنس دستان ها از زه يا نخ نايلون است. سه تار نيز

معمولاً ۲۸ دستان دارد كه در گروه هاي چهارتايي و سه تايي بسته مي شوند.